मुंबई, १७ मार्च २०२५: आज सकाळी एका मराठी रिक्शा चालकाने एक सूचक वाक्य टाकले – “मुस्लिमांची (सभ्य शब्दांत) चिडचिड होत असेल, पुढचा रिक्शाचालकही तसाच असेल.”
मी त्याला उत्तर दिले – “माझ्या भागात हिंदू, मुस्लिम, महार, मंग, ब्राह्मण, मराठा, धनगर – सर्व जाती-धर्मांचे लोक तिथीनुसार आणि तारखेनुसारही शिवजयंती मोठ्या उत्साहाने साजरी करतात!”
हा संवाद ऐकून मला जाणवले की छत्रपती शिवाजी महाराज हे केवळ एका जाती-धर्मापुरते सीमित नसून संपूर्ण जनतेचे राजा होते. आजही 350 वर्षांनंतर त्यांना देवासारखी प्रतिष्ठा मिळते, त्यांच्या समाधीपुढे माथा टेकला जातो, त्यांचे विचार आदर्श मानले जातात.
शिवजयंती का साजरी करतो?
शिवाजी महाराजांचा जन्म फाल्गुन कृष्ण पक्ष तृतीया या तिथीला १९ फेब्रुवारी १६३० रोजी झाला. परंतु, इंग्रजी कालगणनेनुसार त्यांचा जन्मदिवस कधीही स्थिर राहणार नाही, म्हणून पारंपरिक तिथीनुसार आणि इंग्रजी तारखेनुसार – दोन्ही वेळा शिवजयंती साजरी केली जाते!
हा उत्सव केवळ शिवभक्तांचाच नसून संपूर्ण समाजाच्या एकात्मतेचा उत्सव आहे.
छत्रपती शिवाजी महाराज – एक सर्वधर्मीय आणि सर्वसमावेशक राजा
शिवाजी महाराज केवळ मराठ्यांचे किंवा हिंदूंचेच नव्हे, तर संपूर्ण प्रजेला आधार देणारे राजा होते. त्यांच्या पदरी फक्त हिंदू सरदार नव्हते, तर अनेक मुस्लिम सरदारही होते. त्यांच्या सेनेत महार, मंग, कोळी, धनगर, ब्राह्मण, कुणबी, मुस्लिम – सर्व जातीधर्मातील लोक होते.
त्यांच्या राज्यातील काही प्रमुख मुस्लिम अधिकारी आणि सैनिक:
1. सिद्दी इब्राहिम – शस्त्रनिर्मिती आणि तोफखान्याचा प्रमुख
2. दौलतखान – आरमारातील विश्वासू अधिकारी
3. मदारी मेहतर – गुप्तहेर विभाग प्रमुख
4. काझी हैदर – न्यायव्यवस्थेतील महत्त्वाचे व्यक्तिमत्त्व
5. रुस्तुमे जमाल – बहाद्दर सरदार
6. सरदार माणकोजी दहातोंडे (महार समाजातील) – किल्लेदार
7. फुलाजी प्रभु (मांग समाजातील) – किल्ले संरक्षक
सर्वधर्मसमभावाची उदाहरणे:
• अफजल खानाच्या मृत्यूनंतर त्याच्या कुटुंबाला शिवाजी महाराजांनी संरक्षण दिले.
• तंजावरच्या मराठा साम्राज्यात मुस्लिम सैनिकांना मानाचे स्थान होते.
• हजरत बाबा यांचे स्थान शिवकालीन इतिहासात महत्त्वाचे आहे.
शिवाजी महाराजांचे महान कार्य आणि विचार
१) प्रजाहितदक्ष राजा:
शिवाजी महाराजांनी लोककल्याणकारी राजवट स्थापन केली. कररचना सुलभ केली, शेतकऱ्यांना अन्यायकारक करमाफी दिली.
२) स्त्रियांचा सन्मान:
• स्त्रियांवर अत्याचार करणाऱ्यांना कठोर शिक्षा
• बलात्कारासारख्या गुन्ह्यांसाठी मृत्युदंड
• राजघराण्यातील महिलांना स्वतंत्र अधिकार
३) गनिमी कावा आणि युद्धतंत्र:
• वाईल्स ऑफ वॉर (Guerrilla Warfare) हे तंत्र यशस्वीरीत्या वापरले.
• ३५० वर्षांपूर्वी जे धोरण त्यांनी राबवले, ते आजही आधुनिक युद्धनीतीमध्ये शिकवले जाते.
४) आरमार निर्मिती:
• शिवाजी महाराजांनी भारतात पहिले नौदल निर्माण केले.
• विजयदुर्ग, सिंधुदुर्ग, सुवर्णदुर्ग यांसारखी नौदलासाठी अनुकूल जलदुर्ग उभारले.
५) स्वराज्य स्थापन:
• ६ जून १६७४ रोजी रायगडावर छत्रपती शिवाजी महाराजांचा महाराजाभिषेक झाला आणि एक स्वतंत्र हिंदवी स्वराज्य अस्तित्वात आले.
६) धर्मसहिष्णुता आणि सामाजिक समरसता:
• हिंदू मंदिरांचे संरक्षण
• मुस्लिम मशिदी आणि सूफी संतांची प्रतिष्ठा
• किल्ल्यांवर सर्वधर्मीय सैनिकांची नियुक्ती
शिवाजी महाराज: 350 वर्षांनंतरही जनतेच्या हृदयात का जिवंत?
१) “जनतेचे राजा” ही ओळख:
शिवाजी महाराज हे “राजे” नव्हते तर “जनतेचे राजा” होते. म्हणूनच, महाराजांच्या ३५० वर्षांनंतरही लोक त्यांना देवतासमान मानतात, त्यांची पूजा करतात, त्यांच्या समाधीसमोर नतमस्तक होतात.
२) “सर्वांचा राजा” – धर्म, जात, पंथ, भाषा न पाहणारा राजा:
आजही मुस्लिम, दलित, ब्राह्मण, मराठा, कुणबी, धनगर सर्वजण महाराजांना आपले मानतात.
३) आधुनिक व्यवस्थापकांना मार्गदर्शक:
• नेतृत्वशैली: सेवाभावी नेतृत्व – Servant Leadership
• रणनीती: व्यवस्थापन कौशल्ये, युद्धनीती
• राज्यकारभार: न्याय, प्रशासन, आर्थिक शिस्त
४) आजही लाखो लोक महाराजांच्या नावाने शपथ घेतात:
• नवविवाहित जोडपी – “आम्ही शिवरायांच्या नावाने संसार करतो.”
• व्यापारी – “महाराजांच्या आशीर्वादाने व्यापार सुरू करत आहे.”
• शेतकरी – “महाराज, पाऊस पडू दे.”
• राजकारणी – “शिवरायांचा आदर्श घ्यायला हवा.”
शिवजयंतीचा संदेश – सर्वधर्मीय, सर्वजातीय सोहळा!
त्यामुळे शिवजयंती फक्त मराठ्यांची नसून, सर्व समाजाची आहे.
आज राष्ट्रहिताच्या नावाखाली फूट पाडणारे राजकारणी दिसतात, पण शिवाजी महाराजांसारखा सर्वधर्मीय राजधर्म पाळणारा नेता पुन्हा होईल का?
आपण फक्त शिवजयंती साजरी न करता, शिवरायांचे विचार, त्यांच्या गाथा, त्यांच्या न्यायनीती आणि समाजहिताचे धडे आचरणात आणले पाहिजेत!
जय भवानी! जय शिवाजी! 🚩