मुंबई, २९ जानेवारी २०२५ – भारतीय रिझर्व्ह बँकेने (RBI) बँकिंग प्रणालीतील तरलता (liquidity) वाढवण्यासाठी मोठी घोषणा केली आहे. बँकेने खुल्या बाजारातील व्यवहार (OMO) अंतर्गत ₹६०,००० कोटींचे सरकारी रोखे खरेदी करण्याचा निर्णय घेतला आहे. याशिवाय, अमेरिकी डॉलर आणि भारतीय रुपयांवरील खरेदी/विक्री स्वॅप लिलाव (USD/INR Buy/Sell Swap) घेण्यात येणार आहे.
RBI ने जाहीर केलेल्या योजनेंतर्गत, ₹६०,००० कोटींच्या सरकारी रोखे खरेदीसाठी तीन टप्प्यांमध्ये (tranches) लिलाव घेतले जातील. प्रत्येक टप्प्यात ₹२०,००० कोटींचे रोखे खरेदी केले जातील. या लिलावाच्या तारखा पुढीलप्रमाणे आहेत –
- ३० जानेवारी २०२५
- १३ फेब्रुवारी २०२५
- २० फेब्रुवारी २०२५
डॉलर-रुपया स्वॅप लिलावाची घोषणा
तरलता व्यवस्थापनाच्या उपाययोजनांचा एक भाग म्हणून, RBI ने ३१ जानेवारी २०२५ रोजी $५ अब्ज (अमेरिकी डॉलर) चा USD/INR Buy/Sell Swap लिलाव आयोजित करण्याचा निर्णय घेतला आहे. या स्वॅपचा कार्यकाळ ६ महिने असेल. यामुळे चलन बाजारातील स्थिरता कायम राहील आणि परकीय गंगाजळीत संतुलन राहील.
५६-दिवसीय VRR लिलाव – आणखी ₹५०,००० कोटींचा पुरवठा
याशिवाय, RBI ७ फेब्रुवारी २०२५ रोजी ५६ दिवसांच्या कार्यकाळासाठी ₹५०,००० कोटींच्या व्हेरिएबल रेट रेपो (Variable Rate Repo - VRR) लिलावाचे आयोजन करणार आहे. या पावलामुळे अल्पकालीन तरलतेची कमतरता दूर करण्यास मदत होईल.
RBI ची बाजारावर सतत नजर
RBI ने स्पष्ट केले की, बाजारातील तरलता आणि आर्थिक परिस्थितीचा आढावा घेत आवश्यक ते बदल केले जातील. प्रत्येक लिलावासाठीचे तपशील वेगळ्या निर्देशांद्वारे जाहीर केले जातील.
बँकिंग क्षेत्राला मोठा दिलासा
या निर्णयामुळे बँकिंग प्रणालीतील रोकड उपलब्धता वाढेल आणि अर्थव्यवस्थेला गती मिळेल. व्याजदर स्थिर राहण्यासाठी आणि बँकिंग व्यवस्थेतील तरलता योग्य प्रमाणात राहावी यासाठी RBI सतत आवश्यक त्या उपाययोजना करत राहील.
निष्कर्ष
RBI च्या या पावलांमुळे बँकिंग क्षेत्राला मोठा दिलासा मिळणार आहे. सरकारी रोख्यांची खरेदी, डॉलर-रुपया स्वॅप आणि VRR लिलाव या तिन्ही गोष्टी भारतीय वित्तीय प्रणालीत स्थिरता निर्माण करण्यासाठी महत्त्वाच्या ठरणार आहेत. यामुळे बँकांना अधिक कर्जपुरवठा करण्याची संधी मिळेल आणि बाजारातील रोकड टंचाई दूर होईल.