अखेर अनेक वर्षांच्या प्रतीक्षेनंतर महाराष्ट्रातील मराठा साम्राज्याच्या वैभव दर्शवणारे सहा किल्ले युनेस्कोच्या जागतिक वारसा यादीत समाविष्ट करण्यात आले आहेत. छत्रपती शिवाजी महाराजांनी बांधलेले हे किल्ले म्हणजे केवळ संरक्षणात्मक वास्तू नव्हेत, तर स्वराज्याच्या प्रेरणेचा जीवंत इतिहास आहेत. रायगड, राजगड, तोरणा, सिंधुदुर्ग, प्रतापगड आणि साजगड हे किल्ले महाराष्ट्राच्या इतिहासातील सुवर्णपाने आहेत आणि आता त्यांना जागतिक पातळीवर मान्यता मिळाल्यामुळे शिवप्रेमींसाठी ही अभिमानाची गोष्ट ठरली आहे.
या यादीत समावेश मिळवण्यासाठी महाराष्ट्र शासन, पुरातत्व विभाग, आणि स्थानिक प्रशासन यांनी एकत्रित प्रयत्न केले. युनेस्कोने या किल्ल्यांच्या ऐतिहासिक, सांस्कृतिक आणि स्थापत्य दृष्टिकोनातून त्यांचे महत्त्व ओळखले आणि त्यांना वारसा दर्जा बहाल केला. या निर्णयामुळे केवळ राज्याचाच नव्हे, तर संपूर्ण देशाचाही गौरव वाढला आहे. यामुळे भविष्यात या किल्ल्यांच्या जतन, संवर्धन आणि पर्यटनवाढीच्या दृष्टीने अधिक धोरणात्मक प्रकल्प राबवले जातील, अशी अपेक्षा आहे.
ही नामांकन प्रक्रिया सहज नव्हती. या प्रक्रियेत अनेक तांत्रिक अहवाल, वास्तुशास्त्रीय अभ्यास, ऐतिहासिक दाखले, आणि स्थानिक लोकसहभाग यांचा समावेश होता. युनेस्कोच्या तज्ज्ञांनी या किल्ल्यांची जागेवर जाऊन पाहणी केली, त्यांचं ऐतिहासिक महत्त्व समजून घेतलं आणि त्यानंतरच ही निवड अंतिम करण्यात आली. विशेष म्हणजे, या किल्ल्यांवर छत्रपती शिवाजी महाराजांनी स्वराज्य स्थापनेसाठी घेतलेली रणनीती, युद्धनीती आणि लोकशाहीची बीजे युनेस्कोच्या समितीने अधोरेखित केली आहेत.
युनेस्को वारसा दर्जा मिळाल्यामुळे या किल्ल्यांची सांस्कृतिक मान्यता अधिक भक्कम होईल. तसेच, या ठिकाणी येणाऱ्या पर्यटकांची संख्या वाढेल, स्थानिकांना रोजगाराच्या संधी उपलब्ध होतील आणि या परिसराचा सर्वांगीण विकास साधता येईल. मात्र यासोबतच स्थानिक स्वच्छता, वाहतुकीची सोय, माहिती केंद्रांची उभारणी, स्थानिक भाषांतील माहिती फलक यांचीही योजना आखणं अत्यावश्यक आहे.
छत्रपती शिवाजी महाराज हे केवळ योद्धा नव्हते, तर त्यांनी बांधलेल्या किल्ल्यांमधून शासन, न्याय, संरक्षण आणि लोकसहभागाचा आदर्श घालून दिला. आज या किल्ल्यांना जागतिक स्तरावर मान्यता मिळाल्यामुळे हे मूल्य जगापुढे पोहोचणार आहे. महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक, ऐतिहासिक आणि भावनिक अस्मितेचा हा विजय आहे. यामधून युवकांना आपल्या इतिहासाची आणि वारशाची नव्याने जाणीव होईल, असा विश्वास व्यक्त केला जात आहे.